Kwas alfa-liponowy (ALA) – właściwości, skutki uboczne i korzyści suplementacji

2025-01-30
Kwas alfa-liponowy (ALA) – właściwości, skutki uboczne i korzyści suplementacji

Kwas alfa-liponowy to kwas tłuszczowy o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, który występuje w każdej komórce naszego organizmu. Jako "uniwersalny przeciwutleniacz" ALA wspiera mitochondria i może odgrywać istotną rolę w leczeniu i profilaktyce chorób cywilizacyjnych - otyłości, cukrzycy, nadciśnienia, chorób neurodegeneracyjnych. Sprawdź jak kwas alfa-liponowy wpływa na ludzki organizm.

Kwas alfa-liponowy (ALA) - właściwości i rola w organizmie

Kwas alfa-liponowy (ALA; alpha-lipoic acid) nazywany też kwasem tiooktanowym to kwas tłuszczowy zawierający w swojej strukturze grupę siarkową. Wraz ze swoją zredukowaną postacią - kwasem dihydroliponowym (DHLA) występuje we wszystkich komórkach naszego organizmu. Kwas liponowy, nazywany także "uniwersalnym przeciwutleniaczem" jest jednym z najsilniej działających naturalnych antyoksydantów występujących w organizmie człowieka i pełni liczne funkcje zdrowotne:

  • jest istotnym elementem łańcucha oddechowego,
  • uczestniczy w reakcjach enzymatycznych, m.in. związanych z produkcją energii komórkowej oraz aminokwasów,
  • jest bezpośrednim zmiataczem wolnych rodników,
  • wykazuje zdolność chelatowania jonów metali,
  • wpływa na regenerację zredukowanych postaci innych ważnych antyoksydantów (m.in. witaminy C i E, koenzymu Q10),
  • reguluje metabolizm węglowodanów i lipidów.

Kwas liponowy jest związkiem rozpuszczalnym zarówno w wodzie, jak i tłuszczach, dzięki czemu dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego oraz z łatwością przekracza barierę krew-mózg - może docierać do wszystkich tkanek organizmu.

[Przeczytaj również: Koenzym Q10 – właściwości, źródła, działanie i korzyści dla zdrowia]

Jak kwas liponowy wpływa na mitochondria?

Kwas liponowy jest niezbędnym kofaktorem enzymów oddechowych, niezbędnym do prawidłowej pracy mitochondriów. Jako silny antyoksydant chroni mitochondria przed negatywnymi skutkami stresu oksydacyjnego i procesów starzenia się organizmu. Jednocześnie, będąc kofaktorem reakcji enzymatycznych (m.in. cyklu Krebsa i łańcucha oddechowego), ALA pełni kluczową rolę w metabolizmie komórkowym i produkcji energii, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Kwas alfa-liponowy w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych

Pozytywny wpływ ALA na mitochondria i działanie przeciwwolnorodnikowe przekładają się także na jego właściwości neuroprotekcyjne - aktywność wspierającą profilaktykę chorób neurodegeneracyjnych, zaburzeń funkcji poznawczych związanych z podeszłym wiekiem i neuropatii. Badania w modelach zwierzęcych potwierdziły, że suplementacja kwasu liponowego wpływa korzystnie na układ nerwowy - poprawia pamięć i funkcje poznawcze oraz spowalnia przebieg stwardnienia rozsianego. W szczególności zalecane jest jego stosowanie w połączeniu z innymi składnikami odżywiającymi mitochondria, takimi jak acetylo-L-karnityna czy koenzym Q10.

Korzyści kwasu alfa-liponowego w cukrzycy

Kwas liponowy jest z powodzeniem stosowany w terapii cukrzycowej neuropatii, a badania na zwierzętach przynoszą obiecujące wyniki w zakresie działania hipoglikemicznego oraz przeciwdziałania insulinooporności. W kilku różnych modelach zwierzęcych wykazano poprawę kontroli glikemii, a badania kliniczne z udziałem pacjentów z cukrzycą typu 2 obserwowano zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę po podaniu ALA. Mechanizm jego działania może być związany z aktywnością stymulującą utlenianie kwasów tłuszczowych, prowadzącą do ograniczenia ich akumulacji w trzustce. Wpływ kwasu alfa-liponowego na metabolizm glukozy przejawia się też stymulacją glikolizy i hamowaniem glukoneogenezy oraz zwiększeniem poboru i wykorzystania glukozy przez komórki mięśni.

Kwas alfa-liponowy a nadciśnienie

Wsparcie ze strony kwasu liponowego w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych obserwowano także w badaniach naukowych nad możliwościami jego zastosowania w nadciśnieniu tętniczym. Kwas alfa-liponowy nie tylko ma korzystny wpływ na normalizację ciśnienia krwi, ale także zapobiega wywołanym nadciśnieniem patologicznym zmianom naczyń i nerek (m.in. przerostowi ściany aorty, tętnic i tętniczek nerkowych).

Czy kwas ALA jest skuteczny w odchudzaniu?

Badania kliniczne nad wykorzystaniem ALA w leczeniu otyłości wykazały, że jego suplementacja może okazać się pomocna w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. U pacjentów z nadwagą (BMI >25) przyjmujących kwas liponowy w dawce od 300 do 1200 mg dziennie przez 8-10 tygodni obserwowano znaczący spadek masy ciała, BMI oraz tkanki tłuszczowej. Chociaż kwas liponowy może wspomóc nas w walce z nadmierną wagą, należy pamiętać, że działanie to jest związane jedynie z usprawnianiem metabolizmu tłuszczów i węglowodanów - w celu uzyskania najlepszych efektów suplementację należy łączyć z prawidłową dietą oraz z aktywnym trybem życia.

Suplementacja kwasem alfa-liponowym

Kwas alfa-liponowy jest związkiem w niewielkich ilościach produkowanym przez ludzki organizm oraz dostarczanym z pokarmem pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Fizjologiczne stężenie ALA, produkowanego przez organizm, w surowicy krwi waha się w granicach 1-25 ng/ml. Do prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne są jednak jego większe ilości, które muszą być dostarczane z dietą lub suplementacją. Dostępne suplementy kwasu liponowego występują w dawkach od 200 do 600 mg, w badaniach klinicznych oceniano jednak jego skuteczność także w wyższych dawkach, sięgających 1200-1800 mg dziennie.

Naturalne źródła kwasu liponowego

Pokarm stanowi istotne źródło kwasu alfa-liponowego, a do produktów o jego najwyższej zawartości należą warzywa oraz podroby i czerwone mięso. Z pożywienia ALA jest przyswajany przede wszystkim w postaci lipolizyny, która po dostaniu się do krwioobiegu ulega hydrolizacji przez lipoamidazę z uwolnieniem liponianu. Zawartość lipolizyny w poszczególnych produktach żywnościowych wynosi:

  • szpinak (3,2 mg/g suchej masy),
  • nerka wołowa (2,6 mg/g s.m.),
  • serce wołowe (1,5 mg/g s.m.),
  • brokuły (0,9 mg/g s.m.),
  • wątroba wołowa (0,9 mg/g s.m.),
  • pomidory (0,6 mg/g s.m.),
  • groszek, brukselka (0,4 mg/g s.m.).

Stwierdzono, że o ile ilość kwasu alfa-liponowego dostarczanego z prawidłowo zbilansowaną dietą jest wystarczająca do utrzymania prawidłowej pracy organizmu, jest ona niedostateczna do uzyskania efektów leczniczych tego związku. Najlepszą przyswajalność notuje się dla syntetycznego kwasu alfa-liponowego w postaci wolnej - u ludzi jest ona szacowana na 20-40%, w zależności od użytego enancjomeru i sposobu podania. Łatwiej przyswajalny jest enencjomer R (38%), niż enancjomer S (28%).

Jak przyjmować suplementy diety z kwasem liponowym?

Podczas suplementacji kwasu liponowego należy przestrzegać zaleceń co do jego prawidłowego stosowania. Suplementy z ALA należy przyjmować na czczo (30 minut przed pierwszym posiłkiem) lub 2 godziny po posiłku, ponieważ w połączeniu z pokarmem, powodującym podwyższenie pH w żołądku, łatwiej ulega on rozpadowi i spada jego biodostępność. Rozwiązaniem pozwalającym na przyswojenie największej ilości kwasu liponowego są preparaty w postaci kapsułek o opóźnionym uwalnianiu, które chronią składnik przed niekorzystnymi warunkami panującymi w żołądku, uwalniając go dopiero w jelicie cienkim - miejscu, z którego ALA wchłania się w najwyższym stopniu.

Przeciwwskazania i skutki uboczne kwasu liponowego

Suplementy diety zawierające kwas liponowy, pomimo naturalnego pochodzenia, mogą powodować także skutki uboczne oraz wchodzić w interakcje z innymi przyjmowanymi jednocześnie lekami. Osoby chorujące przewlekle, stosujące na stałe inne leki oraz kobiety w ciąży przed rozpoczęciem suplementacji kwasem alfa-liponowym powinny skonsultować się z lekarzem, aby odpowiednio dobrać dawkę substancji.

Jakie skutki uboczne powoduje kwas ALA?

Kwas alfa-liponowy jest związkiem o wysokim profilu bezpieczeństwa, co potwierdzono w badaniu retrospektywnym obejmującym 4-letnią obserwację 332 zdrowych pacjentów przyjmujących ALA w różnych dawkach (400 mg/dzień, 600 mg/dzień, 800 mg/dzień i 1200 mg/dzień). Do najczęściej obserwowanych działań niepożądanych należały łagodne dolegliwości takie jak: nudności, wymioty, zawroty głowy, wysypki skórne, hipoglikemia i hipotensja. Ich nasilenie oraz częstotliwość występowania nie różniły się znacznie pomiędzy grupami przyjmującymi różne dawki preparatu.

Interakcje kwasu alfa-liponowego z lekami i składnikami odżywczymi

Jako silny przeciwutleniacz i związek o działaniu chelatującym, kwas alfa-liponowy może wpływać na skuteczność i biodostępność niektórych leków i składników odżywczych. Jego aktywność wiążąca metale osłabia przyswajanie pierwiastków takich jak cynk, żelazo, miedź - zaleca się zachowanie co najmniej 2h odstępu pomiędzy suplementami mineralnymi a ALA.

[Dowiedz się więcej: Cynk – jak go prawidłowo suplementować? Właściwości, objawy niedoboru i nadmiaru]

Z czym nie łączyć suplementacji kwasu alfa-liponowego

  • Alkohol – może osłabiać działanie kwasu liponowego. U osób nadużywających alkoholu, suplementacja ALA powinna być połączona z przyjmowaniem tiaminy (witaminy B1).
  • ALA może obniżać działanie lewotyroksyny. U osób, które przyjmują hormony tarczycy należy ściśle kontrolować poziom hormonów tarczycy we krwi.
  • ALA obniża poziom glukozy we krwi, osoby stosujące jednocześnie leki przeciwcukrzycowe powinny zachować ostrożność, aby uniknąć hipoglikemii.
  • ALA obniża ciśnienie krwi, osoby stosujące jednocześnie leki na nadciśnienie powinny zachować ostrożność, aby uniknąć hipotensji.
  • ALA może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych i zwiększać ryzyko krwawienia.
  • Jako silny przeciwutleniacz ALA może obniżać działanie niektórych leków przeciwnowotworowych.

Bibliografia:

  1. Moura FA, de Andrade KQ, Santos JCF, Goulart MOF. Lipoic Acid: its antioxidant and anti-inflammatory role and clinical applications. Current Topics in Medicinal Chemistry 2015; 15(5): 458-483.
  2. Malińska D, Winiarska K. Kwas liponowy - charakterystyka i zastosowanie w terapii. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2005; 59: 535-543.
  3. Skorupa A, Michałkiewicz S. Kwas a-liponowy - antyutleniacz antyutleniaczy - właściwości i metody oznaczania. Wiadomości Chemiczne 2017; 71(11-12): 822-842.
  4. Salehi B, Yilmaz YB, Antika G i wsp. Insights on the Use of a-Lipoic Acid for Therapeutic Puropses. Biomolecules 2019; 9(8): 356. https://www.mdpi.com/2218-273X/9/8/356
  5. Liu J. The Effects and Mechanisms of Mitochondrial Nutrient a-Lipoic Acid on Improving Age-Associated Mitochondrial and Cognitive Dysfunction: An Overview. Neurochemistry Research 2008; 33: 194-203.
  6. Derosa G, D’Angelo A, Preti P i wsp. Safety and Efficacy of Alpha Lipoic Acid During 4 Years of Observation: A Retrospective, Clinical Trial in Healthy Subjects in Primary Prevention. Drug Design, Development and Therapy 2020; 14: 5367–5374.
  7. Pintu Choudhary1,2, Sayantani Dutta1, Moses JA1, C. Anandharamakrishnan, Recent developments in encapsulation of α-lipoic acid for enhanced bioavailability and stability, January 2023, Quality Assurance and Safety of Crops & Foods 15(1):123-138.
Pokaż więcej wpisów z Styczeń 2025
Zaufane Opinie IdoSell
4.88 / 5.00 3144 opinii
Zaufane Opinie IdoSell
2025-02-14
Fachowo I profesjonalnie
2025-01-19
Kontakt bezproblemowy, przesyłkę otrzymałam bardzo szybko.
pixel